به نام آنکه جان را فکرت آموخت

هر بار که به کلاس درس، به‌ویژه در مقطع ابتدایی فکر می کنم، یک پرسش بنیادین در ذهنم شکل می‌گیرد: چه چیزی دانش یک متخصص را به هنر یک معلم تبدیل می‌کند؟ چگونه یک فرد که بر شیمی، ریاضی یا فلسفه مسلط است، می‌تواند همان مفاهیم را به گونه‌ای در ذهن و جان کودکی بنشاند که نه تنها آن را بیاموزد، بلکه شیفته‌ی آن شود؟

پاسخ کوتاه است، در دانشی نهفته است که شاید کمتر به چشم بیاید اما در عمل، روحِ آموزش است. این دانش، قصه‌ی دیگری است؛ فراتر از دانستنِ صِرف. لی شولمن(Lee Shulman) دهه‌ها پیش، نام دقیقی بر این کیمیاگری نهاد: دانش پداگوژی محتوا (PCK). این همان توانایی شگفت‌انگیز معلم است در یافتن بهترین تمثیل، جذاب‌ترین داستان و کارآمدترین فعالیت برای آموزش یک مفهوم مشخص به گروهی خاص از دانش‌آموزان PCK، در واقع هنر ترجمه‌ی «آنچه می‌دانیم» به «آنچه دیگران می‌توانند بفهمند و با آن زندگی کنند» است.

اکنون، با میراث و تجربه‌ی ارزشمند پنج دوره‌ی گذشته همایش، گرد هم آمده‌ایم تا ششمین همایش ملی دانش پداگوژی محتوا (PCK) در آموزش ابتدایی را برگزار کنیم. تداوم این مسیر، نشان از یک تعهد مشترک و یک نیاز عمیق در جامعه‌ی علمی و آموزشی ما دارد. هدف ما صرفاً یک گردهمایی سالانه نیست؛ بلکه تجدید پیمان برای ساختن فضایی است که در آن، دانشِ حیاتیِ آموزش، دیده شود، به اشتراک گذاشته شود و رشد کند. ما به دنبال آنیم که فرصتی برای بالندگی حرفه‌ای همکارانمان فراهم آوریم و صدای اهمیت این حوزه را به گوش سیاست‌گذاران آموزشی برسانیم.

سفر فکری ما در این همایش، از ریشه‌ها آغاز می‌شود. با هم به چیستی، چرایی و مبانی فلسفی PCK خواهیم پرداخت و جایگاه آن را در اسناد تحولی و تجربیات جهانی بازخوانی می‌کنیم تا بنیان‌های نظری خود را استوارتر سازیم.

سپس، به قلب تپنده‌ی آموزش یعنی کلاس درس سفر می‌کنیم. در این بخش، به سراغ کاربست عملی PCK در آموزش دروس گوناگون(حوزه های یادگیری) از ریاضی و علوم گرفته تا هنر و تربیت بدنی می‌رویم. اینجا، عرصه به اشتراک گذاشتن همان جرقه‌هایی است که در کلاس یک معلم خلاق زده می‌شود؛ همان روش‌های تدریس بدیع و راهکارهای هوشمندانه‌ای که برای آموزش به دانش‌آموزان با نیازهای ویژه به کار گرفته می‌شوند.

اما این دانش در خلاء شکل نمی‌گیرد. از این رو، به نقش نهادها در توسعۀ حرفه‌ای معلمان خواهیم پرداخت. تأثیر برنامه‌های درسی دانشگاه فرهنگیان، جادوی دوره‌های «کارورزی» و قدرت تحول‌آفرین روش‌هایی چون «درس‌پژوهی» و «روایت‌پژوهی» را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم تا ببینیم چگونه می‌توانیم بستری مناسب برای پرورش این دانش فراهم کنیم.

و در نهایت، نگاهمان را به آینده می‌دوزیم. در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است، باید از خود بپرسیم PCK در مواجهه با تحولات عصر جدید چه سرنوشتی خواهد داشت؟ چگونه می‌توان آن را با فناوری‌های نوظهور آشتی داد و برای تربیت نسلی که با ابزارهای دیجیتال بزرگ می‌شود، بازآفرینی کرد؟

دعوت صمیمانه‌ی من و همکارانم در کمیته علمی از شما، اساتید گرانقدر، پژوهشگران عزیز و به‌ویژه معلمان شریفی است که در خط مقدم تعلیم و تربیت، هر روز این دانش را زندگی می‌کنید. تجارب زیسته‌ی شما و آن دانش خاموشی که در سینه‌ی شماست، گران‌بهاترین سرمایه‌ی این همایش است. بیایید تا با هم‌افزایی اندیشه‌ها و تجربه‌ها، به خردی جمعی برسیم که بتواند راهگشای فردای آموزش در این سرزمین باشد.

چشم‌انتظار گفتگوهای سازنده و اندیشه های علمی و دیدار شما هستیم.

با احترام

حمید احمدی هدایت

دبیر علمی ششمین همایش ملی دانش پداگوژی محتوا (PCK) در آموزش ابتدایی